Nadgodziny w pracy bywają utrapieniem, ale też zbawieniem. Czasem potrzebny jest dodatkowy zastrzyk gotówki, ale nie zawsze są one mile postrzegane przez pracowników. W poniższym artykule znajdują się niezbędne informacje na ich temat. Jakie są limity w skali dni, tygodni i roku? Jak rozliczyć nadgodziny u pracowników?
Nadgodziny w pracy – definicja
Najprościej ujmując, nadgodziny w pracy są ponadprogramowym czasem poświęconym na pracę. Oznacza to, że każdy kto spędza w pracy więcej czasu niż zazwyczaj, musi mieć doliczone nadgodziny.
W przypadku osoby zatrudnionej w podstawowym czasie pracy, który spędza w pracy 8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku, do nadgodzin będzie liczył się dopiero czas przekraczający wspomniane 8 godzin w ciągu dnia.
Sytuacja wygląda podobnie w przypadku osoby pracującej w równoważnym czasie pracy. Jeśli pracownik spędza w pracy 12 godzin w ciągu doby, to nadgodziny liczone będą dopiero od 13 godziny.
Dlaczego pracodawcy decydują się na rozdawanie nadgodzin?
Najczęstszym powodem powstawania nadgodzin w pracy jest problem związany z brakiem odpowiedniej liczby pracowników. Braki kadrowe sprawiają, że nawarstwia się ilość pracy, która musi zostać wykonana. W tym momencie pojawia się pojęcie nadgodzin.
Na szczęście kodeks pracy bierze je pod uwagę i gwarantuje, że pracodawca nie przeciąży pracownika ponad normę. Za przekroczenie obowiązujących limitów pracodawcy grozi mandat z Państwowej Inspekcji Pracy, który może sięgnąć nawet 30 tysięcy złotych.
Przeczytaj też: Ocena wydajności pracy – co to jest? 13 wydajnych modeli – wskaźniki i mierniki
Zlecenie nadgodzin przez pracodawcę – czy można odmówić?
Pracodawca niemal zawsze może zlecić pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych. Wiąże się to z faktem, że podstawowym obowiązkiem pracownika jest wykonywanie poleceń przełożonych i dbanie o dobro zakładu, w którym jest zatrudniony. Oznacza to, że ciągłość pracy nie może zostać przerwana, a sam zakład nie może ponosić strat czy mieć zaległości w swoich zobowiązaniach.
Przeczytaj też: Syndrom oszusta w pracy – czym jest i jak sobie z nim radzić?
Co grozi za odmowę?
Odmowa przyjęcia nadgodzin przez pracownika może skutkować otrzymaniem kary porządkowej, a nawet zwolnieniem z pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
W tym miejscu warto mieć na uwadze fakt, że obowiązkowa praca w godzinach nadliczbowych może zostać zlecona pracownikowi jedynie w sytuacji wyjątkowej lub kryzysowej mogącej prowadzić do zagrożenia zdrowia, życia lub mienia. Pracodawca nie ma możliwości zmusić pracownika do pracy w nadgodzinach, jeśli potrzeba ta wynika ze złej organizacji czasu w zakładzie pracy.
Ponadto, pracodawca nie może wymagać pracy w godzinach nadliczbowych od:
- kobiet w ciąży,
- osób niepełnosprawnych,
- pracowników młodocianych,
- osób wychowujących dziecko do lat 4 (chyba, że pracownik taki wyrazi na to zgodę).
Przeczytaj też: Dlaczego nie warto pracować na czarno? Konsekwencje dla pracownika
Czy w 2023 roku planowane są jakieś zmiany w prawie dotyczące nadgodzin w pracy?
W chwili obecnej nie są planowane zmiany w prawie dotyczące nadgodzin w pracy w 2023 roku. Możliwe jest jednak, że w przyszłości zostaną zaproponowane nowe ustawy lub regulacje.
Obowiązujące limity pracy w godzinach nadliczbowych
Kwestia limitów również jest jasno precyzowana przez kodeks pracy. Dzięki temu wiadomo, że pracownik ma ograniczoną liczbę nadgodzin w skali dnia, tygodnia oraz roku, a całość przedstawia się następująco:
- w skali doby – obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikowi przynajmniej 11 godzinnego nieprzerwanego odpoczynku. W związku z tym pracownik zatrudniony w podstawowym wymiarze czasu może w ciągu dnia otrzymać do 5 nadgodzin (łącznie 13 godzin). Z kolei pracownik zatrudniony w równoważnym wymiarze pracy, który spędza w zakładzie 12 godzin, może pracować przez 1 dodatkową godzinę,
- w skali tygodnia – tutaj limit wynosi 48 godzin łącznie z podstawowym wymiarem pracy. Pracownik pracujący 40 godzin tygodniowo może otrzymać do 8 godzin w przeciągu całego tygodnia.
- w skali roku – łączna liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć 150 w przeciągu całego roku rozliczeniowego. Odstępstwem od tej reguły jest sytuacja, w której stosowny zapis zwiększający limit nadgodzin w skali roku zostanie zamieszczony w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym. Jeśli powyższe zasady nie występują w danym zakładzie pracy, to informacja o zwiększonej liczbie nadgodzin w skali roku musi znaleźć się w umowie o pracę.
Przeczytaj też: Monitoring w miejscu pracy a prawo pracownika do prywatności i RODO
Maksymalny limit nadgodzin w skali roku
Ta kwestia jest bezpośrednio związana z limitem określającym dozwoloną liczbę godzin nadliczbowych w przeciągu tygodnia. Każdy rok ma 52 tygodni, w których można otrzymać maksymalnie do 8 nadgodzin, co daje łącznie 416 godzin nadliczbowych w skali roku. Jest to liczba, której pracodawca w żaden sposób nie może przekroczyć.
Chcąc negocjować zmniejszenie ilości nadgodzin z obowiązującego limitu 416 godzin nadliczbowych można powoływać się na stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, które stwierdza, że liczba ta powinna zostać zmniejszona o przysługujący pracownikowi okres urlopu wypoczynkowego. Stosując się do tej zasady maksymalny limit pracy w godzinach nadliczbowych powinien wynosić:
- 384 godziny rocznie – w przypadku osób, którym przysługuje 20-dniowy urlop wypoczynkowy,
- 376 godzin rocznie – w przypadku osób, którym przysługuje 26-dniowy urlop wypoczynkowy.
Przeczytaj też: Pożyczka bez udokumentowanych dochodów – dla bezrobotnych bez zarobków
Rozliczanie nadgodzin – w nocy, soboty, niedziele, dzień ustawowo wolny
Pracownik pracujący w godzinach nadliczbowych powinien dostać wynagrodzenie podstawowe, a do tego wynagrodzenie obejmujące przepracowane nadgodziny. W tym przypadku sytuacja również jest klarowna, a dodatek wynosi:
- 100% (dwukrotność podstawowej stawki godzinowej) – ta stawka obowiązuje, jeśli nadgodziny pracownika wypadają w nocy, w dniu wolnym odebranym za niedziele lub święta oraz jeśli praca wykonywana jest w niedziele i święta (pod warunkiem, że dni te nie są dla pracownika dniami pracy zgodnymi z harmonogramem czasu pracy),
- 50% – we wszystkie pozostałe dni.
Przeczytaj też: Leasing pracowniczy – czym jest? Wady i zalety, ustawa i wymagania dot. umowy
Dzień dobry.
Mam pytanie o nadgodziny w piątek po 2 zmianie, kiedy sobota jest dniem wolnym od pracy.
Czy można wtedy zostać na 8 nadgodzin?
Jest tak, że przed tą piątkową drugą zmianą było 16 godzin odpoczynku, a po ewentualnie dodatkowej nocnej zmianie jest 48 godzin weekendu, więc wszystkie warunki przewidziane kodeksem pracy są spełnione. Kolega bardzo chętnie zostałby zamiast do 3:00 – do 6:00, 8 „setek” to byłby niezły „zastrzyk” kasy.
Pozdrawiam.