Komisja Nadzoru Finansowego – uprawnienia i zadania KNF

Komisja Nadzoru Finansowego jest organem państwowym nadzorującym cały rynek finansowy w Polsce. Oznacza to nadzór przede wszystkim nad bankami, ale także nad innymi instytucjami oferującymi produkty finansowe, takimi jak ubezpieczyciele, dostawcy usług płatniczych, kasy spółdzielcze. Organizacja nie ma jednak formalnych uprawnień do kontroli pozabankowych instytucji pożyczkowych. Prowadzi jednak Rejestr Instytucji Pożyczkowych. Jakie są uprawnienia i zadania, które ma postawione ta państwowa instytucja kontrolna?

Cele i główne funkcje Komisji Nadzoru Finansowego

Głównym celem Komisji Nadzoru Finansowego jest nadzór nad krajowym rynkiem finansowym, zapewnienie jego stabilności, bezpieczeństwa i przejrzystości. Środkiem do osiągnięcia tych celów jest rzetelna informacja.

Celem nadzoru KNF jest także ochrona interesów osób ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych (Indywidualne Konta Emerytalne – IKE), uczestników pracowniczych programów emerytalnych (Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego – IKZE) oraz osób otrzymujących emeryturę kapitałową.

Główne funkcje nadzoru ubezpieczeniowego to:

• funkcja licencyjna, czyli m.in. udzielanie zezwoleń,
• funkcja kontrolna, czyli monitorowanie poprzez działania analityczne i czynności inspekcyjne,
• funkcja dyscyplinująca, czyli określanie oczekiwanych standardów prowadzenia działalności,
• funkcja edukacyjno-informacyjna,
• funkcja wspierania pozasądowego rozwiązywania sporów. Realizowana jest ona poprzez powołany przy KNF Sąd Polubowny i działające przy nim Centrum Mediacji.

Kompetencje i zadania KNF

Komisja prowadzi działania nadzorcze w stosunku do zakładów ubezpieczeń, zakładów reasekuracji i grup ubezpieczeniowych oraz innych podmiotów podlegających nadzorowi KNF.

Główne obszary tych działań to:

• ustalanie wymogów dotyczących wypłacalności,
• analiza zasad tworzenia i wielkości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
• kontrola wyceny aktywów i zobowiązań,
• weryfikacja przestrzegania wymogów dotyczących systemu zarządzania,
• prowadzenie ocen BION (Badanie i Ocena Nadzorcza) w stosunku do wszystkich podmiotów,
• wydawanie zezwoleń na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej i asekuracyjnej,
• publikowanie danych dotyczących prowadzonego nadzoru.

Proces nadzoru w KNF

KNF w procesie nadzoru ubezpieczeniowego wykorzystuje niżej wymienione narzędzia:

• Badanie i Ocena Nadzorcza (BION),
• System Wczesnego Ostrzegania (SWO),
• analiza działań licencyjnych, analitycznych i inspekcyjnych w stosunku do poszczególnych zakładów ubezpieczeń i zakładów asekuracji.

Ustawowe źródła obowiązków i uprawnień

Przepisy regulujące uprawnienia Komisji Nadzoru Finansowego reguluje w głównej mierze Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z dnia 21 lipca 2006 r. Zapisy, które dotyczą KNF można też znaleźć w Ustawie o o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami z 23 marca 2017 r. Ta druga wprowadza dodatkowe wymagania w stosunku do przedsiębiorców udzielających pożyczek lub świadczących usługi pośrednictwa, w zakresie umów o kredyt konsumencki.

Komisja Nadzoru Finansowego a pożyczkodawcy pozabankowi

Brak nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad popularnymi „chwilówkami” oznacza, że instytucja ta nie może żądać od podmiotów pożyczkowych jakichkolwiek informacji, czy wyjaśnień oraz kontrolować ich działalności pod względem zgodności z obowiązującymi przepisami prawa. Wynika stąd wniosek, że wpis danego podmiotu do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez KNF nie może być gwarantem bezpieczeństwa. Figurowanie w rejestrze to jedynie potwierdzenie spełniania przez dany podmiot niezbędnych wymogów ustawowych, według stanu na dzień wpisu.

Według przepisów ustawy, przedsiębiorcy pożyczkowi obowiązani są posiadać wpis w dwóch rejestrach:

• w rejestrze instytucji pożyczkowych,
• w dziale II rejestru pośredników kredytowych.

Należy podkreślić, że Komisja ma obowiązek dokonania wpisu instytucji pożyczkowej albo pośrednika kredytowego do rejestru, jeżeli spełniają wskazane w ustawie wymagania. Jeżeli któreś z wymagań nie jest lub przestaje być spełnione, KNF ma obowiązek albo odmówić wpisu, albo wykreślić dany podmiot z rejestru.

W sytuacji, gdy instytucja pożyczkowa lub pośrednik kredytowy narusza interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony i Konkurencji i Konsumentów może wydać tzw. ostrzeżenie konsumenckie. Jest ono podawane do wiadomości publicznej na stronie tego UOKiK-u.

Wnioski indywidualne dotyczące nieprawidłowości w działaniu instytucji pożyczkowych i pośredników kredytowych rozpatruje Rzecznik Finansowy (www.rf.gov.pl). Widzimy zatem, jak bardzo powiązane są ze sobą te 3 różne instytucje, których jednym wspólnym celem jest przede wszystkim ochrona konsumentów.

KNF za prowadzenie działalności niezgodne z ustawą o kredycie konsumenckim może nałożyć na instytucję pożyczkową karę do wysokości 500 000 zł i karę pozbawienia wolności do 2 lat. Jeśli działalność taka prowadzona jest przez instytucję pożyczkową lub pośrednika kredytowego bez wymaganego przez ustawę wpisu do rejestru, to zagrożona jest ona odpowiednio karą grzywny 500 000zł i 100 000zł. Powyższe przewinienia lub nawet ich podejrzenie skutkuje umieszczeniem podmiotu na Liście Ostrzeżeń Publicznych KNF-u. Mogą ją Państwo przejrzeć pod tym adresem: https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/ostrzezenia_publiczne.

Przeczytaj też: Klauzule niedozwolone w umowach kredytowych i pożyczkowych – rejestr i przykłady

Wytyczne KNF w stosunku do banków i ubezpieczycieli w sytuacji kryzysu związanego z koronawirusem

W obecnej sytuacji spowodowanej epidemią wirusa SARS-CoV-2, Komisja Nadzoru Finansowego oczekuje od banków i ubezpieczycieli, aby zatrzymali cały zysk wypracowany w latach ubiegłych. Ma to na celu wzmocnienie bazy kapitałowej ze względu na dalsze negatywne konsekwencje epidemii. Oczekuje się także, aby nie podejmowano decyzji i innych działań będących poza zakresem bieżącej działalności, bez uzgodnienia z nadzorem. Ma to na celu zapobieżenie skutkom osłabienia bazy kapitałowej.

Według nadzoru takie działanie jest potrzebne dla zwiększenia możliwości skutecznego reagowania banków i zakładów ubezpieczeń, na obecne i przyszłe zagrożenia oraz dla zapewnienia stabilnego kontynuowania działalności podstawowej. Więcej informacji i komunikatów na ten temat znajdą Państwo w tej części artykuły wraz z ich publikacją.