Dług publiczny, rozumiany jako państwowy dług publiczny (w skrócie PDP) to suma wszystkich niespłaconych przez rząd i inne podmioty sektora finansów publicznych zobowiązań, należnych wierzycielom krajowym i zagranicznym. Czym jest licznik długu publicznego 2023 i ile wskazuje obecnie? Piszemy o tym poniżej.
Dług publiczny w Polsce – czym jest PDP?
Państwowy Dług Publiczny obejmuje niżej wymienione zobowiązania:
- zobowiązania zaciągnięte przez państwo oraz niespłacone pożyczki i kredyty,
- wyemitowane dłużne papiery wartościowe,
- odszkodowania, gwarancje lub poręczenia.
Formą finansowania wydatków przez państwo jest emisja bonów i obligacji. Należy w tym miejscu stwierdzić, że emitent obligacji, czyli państwo – staje się dłużnikiem wobec tych, którzy je kupują. Należy stwierdzić, że finansowanie w długim okresie czasu wydatków zaciąganym tą drogą pozyskiwania kapitału jest błędną koncepcją i jest negowane przez ekonomistów.
Przyczyny wzrostu długu publicznego
Dług publiczny stanowi obecnie główny problem finansowy i ekonomiczny świata. Na liście czołowych dłużników znajdują się USA, Japonia i szereg innych krajów. W odróżnieniu od innych krajów, w Japonii głównymi wierzycielami są obywatele, a nie podmioty międzynarodowe, co chroni ten kraj przed bankructwem. Najmniejszy deficyt mają państwa bogate w złoża ropy i gazu, wyjątek stanowi tu Estonia nie posiadająca bogatych złóż, ze znacznymi rezerwami państwowymi.
W Polsce sytuacja finansów publicznych jest złożona. Główną przyczyną wzrostu długu publicznego w Polsce były występujące w kolejnych latach deficyty budżetowe. Jest to sytuacja, kiedy rząd wydaje więcej pieniędzy, niż ma. Wtedy w celu ich pokrycia, skarb państwa i jednostki samorządowe zaciągają pożyczki bankowe, niebankowe oraz kredyty.
Inne przyczyny narastania państwowego długu publicznego to:
- klęski żywiołowe,
- klasyczne kryzysy ekonomiczne – o różnych podłożach, mogą wynikać z działania żywiołów, tak jak to zapowiada się w przypadku dalszego rozprzestrzeniania się Covid-19.
W wyniku kryzysu zmniejszają się dochody państwa oraz spada aktywność gospodarcza w różnych sektorach. Rosną natomiast wydatki związane z opieką społeczną i zasiłkami dla bezrobotnych.
Zagrożenia wynikające z zadłużenia państwa
Jednym z zagrożeń dla zadłużającego się państwa jest tzw. pułapka zadłużenia. W sytuacji jej zaistnienia obsługa długu publicznego nie może być w pełni finansowana z dochodów budżetu, lecz konieczne jest zaciąganie nowych pożyczek. Finansowanie wydatków zostaje przesunięte na przyszłość, a często na przyszłe pokolenia.
Drogą do zmniejszenia deficytu budżetowego może być nałożenie podatków wraz z równoległą redukcją wydatków. Korzystniejsze jest inne działanie, tj. zadbanie o szybszy wzrost Produktu Krajowego Brutto (PKB). Jest oczywistym, że w okresie dobrej koniunktury gospodarczej stosunek PDP do PKB spada.
Gdy wzrost długu publicznego wymyka się spod kontroli państwa, wzrasta prawdopodobieństwo ucieczki kapitału za granicę, ponieważ spada zaufanie inwestorów. Powiększa się szara strefa w gospodarce kraju. Wraz z rosnącym tempem przyrostu długu, wzrastają koszty jego obsługi.
Dalszym negatywnym skutkiem mogą być problemy ze znalezieniem nabywców na polskie obligacje skarbowe. Wtedy kwoty uzyskane w ten sposób są wyżej oprocentowane, bo wzrasta ryzyko inwestorów.
Wzrost państwowego długu publicznego pośrednio generuje takie zjawiska jak bezrobocie, spadek PKB i obniżenie wynagrodzeń. Zjawiska te zawsze hamują wzrost gospodarczy kraju i ograniczają finansowanie w firmach. Skutki będą takie, że przyszłe pokolenia będą miały mniej kapitału do dyspozycji.
Powszechnie uważa się, że utrzymanie zadłużenia publicznego na poziomie 50% PKB pozwala na tzw. rolowanie długu publicznego, czyli możliwa jest jego spłata ze środków pochodzących z nowo zaciągniętych zobowiązań. Jest to wtedy możliwe, jednak koszty obsługi zadłużenia także rosną. Najlepszą strategią jest zmniejszanie długu publicznego.
Przeczytaj też: ZUS czy IKE – co wybrać po likwidacji ZUS?
Dopuszczalne granice długu publicznego w Polsce w roku 2020
Dopuszczalny poziom PDP oceniany jest głównie z perspektywy jego ciężaru dla gospodarki oraz czy nie narusza on równowagi gospodarczej państwa. Eksperci przewidują, że dług publiczny obliczany zgodnie z polską metodologią w 2020 roku nie przekroczy wartości krytycznej 50%, w relacji do PKB. Przewidywania pochodziły jednak z I kwartału tego roku.
Państwowy dług publiczny w Polsce jest obecnie jest na poziomie 44% PKB, natomiast średnia europejska według danych z końca 2019 roku wynosiła ponad 80%. Większe zadłużenie od nas mają kraje takie jak Francja, Włochy i Wielka Brytania. Jednak są to kraje zamożniejsze od nas. Wśród 28 krajów członkowskich Unii Europejskiej, Polska jest według danych GUS-u na 11. miejscu jeżeli chodzi o skalę zadłużenia. W 2019 roku koszty obsługi długu wyniosły w Polsce o ponad 27 mld PLN. Relatywnie niższy niż Polska dług publiczny, pod względem jego stosunku do PKB, ma 10 krajów członkowskich UE.
Strategia zarządzania długiem publicznym, przyjęta przez rząd na lata 2020-2023 zakłada spadek stosunku długu publicznego do PKB do poziomu 38,2 %. Nasz wzrost gospodarczy może być jednak mniejszy z powodu trwającej epidemii.
Poziom długu publicznego jest zwykle oceniany stosunkiem tego długu do wartości PKB. Wskaźnik ten uzupełniają inne wskaźniki, takie jak:
- stosunek długu do eksportu, wartość krytyczna 275%,
- stosunek odsetek do eksportu, wartość krytyczna 20%,
- iloraz obsługi długu do eksportu, wartość krytyczna 30%.
Wykres zadłużenia Skarbu Państwa według kryterium miejsca emisji. Źródło: https://www.gov.pl/web/finanse/zadluzenie-skarbu-panstwa
Kraj uważa się za poważnie zadłużony, jeżeli poziom przynajmniej dwóch z trzech powyższych wskaźników, jest przekroczony o 60% ich wartości. Należy dodać, że wskaźniki te w ostatnich kilku latach ulegały w Polsce poprawie na korzystniejsze. Traktat z Maastricht określa, że udział deficytu budżetowego państwa nie powinien przekraczać 3%.
Porównując wskaźniki długu dla krajów UE, poziom zadłużenia Polski nie jest wysoki. Struktura długu publicznego w Polsce charakteryzuje się bardzo dużym (około 95%) udziałem sektora rządowego, ponad 90% udziału długu to papiery wartościowe.
Przeczytaj też: Krajowy Rejestr Długów – co to jest KRD, jak sprawdzić siebie i usunąć wpis? Logowanie i rejestracja
Licznik długu publicznego
Licznik długu publicznego, znajdujący się przy Rondzie Dmowskiego w Warszawie informuje, że dług sektora publicznego przypadający na statystycznego Polaka wynosi ok. 28 tys. zł według stanu na kwiecień 2020 roku. Stan licznika na dzień 30.10.2020 wynosi ponad 1,346 mld PLN. Na liczniku jest także widoczny ukryty dług publiczny w kwocie ponad 4,8 biliona PLN. Licznik jest dostępny również w internecie pod adresem: http://dlugpubliczny.org.pl.
Wykres zadłużenia Skarbu Państwa według kryterium rezydenta. Źródło: https://www.gov.pl/web/finanse/zadluzenie-skarbu-panstwa
Przeczytaj też: Inflacja w Polsce 2022 – co to jest? Rodzaje, skutki i mierniki inflacji – CPI, PPI, GNP
Skutki długu publicznego
Wysokie zadłużenie kraju jest zawsze niekorzystne, ponieważ pieniądze z budżetu zamiast być przeznaczone na ważne inwestycje, muszą iść na spłatę odsetek i obsługę długu. Finansowanie wydatków deficytem nie zmienia sytuacji majątkowej gospodarstw domowych. Dla gospodarstw domowych istotna jest wartość realnych podatków i innych obciążeń.
Zadłużanie się państwa umożliwia prowadzenie elastycznej polityki finansowej. Państwo nie musi w każdym okresie bilansować swoich wpływów z podatków. Państwo wykorzystuje emisję długu w celu korygowania dochodów budżetu, bez konieczności zmiany wydatków. Jednak nieustanne zadłużania kraju jest niebezpieczne, bowiem może doprowadzić państwo do poziomu niewypłacalności, jak miało to miejsce w przypadku Grecji.
W okresie szczególnie wysokich wydatków państwo zadłużając się, unika podnoszenia podatków, czy dodatkowej emisji pieniądza. Także rozkład długu publicznego w czasie podlega sterowaniu. Umiejętnie stosowana przez państwo polityka długu, może być instrumentem pobudzania bieżącej produkcji. Istotnym czynnikiem jest tu posiadanie waluty narodowej. Obsługa długu skarbu państwa jest znacznym obciążeniem dla budżetu.
Przeczytaj też: Bankructwo państwa – jak wygląda i czy jest możliwe w Polsce? Bankructwo techniczne
Ukryty dług publiczny
Poza państwowym długiem publicznym, niezwykle istotny jest ukryty dług publiczny. Stanowią go wszelkie zobowiązania państwa wobec obywateli. W Polsce jego miażdżącą większość stanowią uprawnienia emerytalne nabyte przez pracowników, przedsiębiorców, rolników, służb mundurowych, sędziów, itd. Powszechnie wiadomo, że finanse publiczne w Polsce mogą nie wytrzymać wzrastającej liczby świadczeniobiorców w przyszłości. Zwłaszcza, że liczby nie kłamią, a osoby z wyżu demograficznego lat 1975-1985 stanowiący najliczniejszą grupę pracowników za 20-25 lat będą odchodzić na emeryturę. Jednocześnie liczba urodzeń nie wzrasta, a wręcz będzie spadać.
Według wspomnianego już licznika na stronie Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR), ukryty dług publiczny w kwietniu 2020 wynosi 4 biliony 807 miliardów 968 milionów złotych. Oznacza to dług na mieszkańca w wysokości: 126 603 zł. Kwota ta stanowi jednocześnie 212,4% PKB.
W pełni aktualne dane na temat ukrytego długu publikuje cyklicznie co 3 lata Główny Urząd Statystyczny. Urzędy statystyczne całej Unii zostały do tego zobligowane na mocy rozporządzenia PE i Rady UE nr 549/2013 w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych w Unii Europejskiej. Pocieszający jest fakt, że obecne szacunki FOR-u wskazują na mniejszy ukryty dług publiczny niż dane opublikowane ostatnio przez GUS. W 2018 roku było to 4 biliony 960 miliardów złotych, co stanowiło 275% PKB Polski. Od tego czasu produkt krajowy brutto ulegał wzrostowi, lecz dalszy rozwój wcale nie jest pewny.
Przeczytaj też: Narodowy Spis Powszechny 2022 – co to jest? Pytania ze spisu ludności i mieszkań, kary
Kup 4-tomowy bestseller Tradera21 – „Inteligentny inwestor XXI wieku” sprzedany już prawie w 25 tysiącach egzemplarzy! Praktyczna wiedza o akcjach, metalach szlachetnych, w tym o złocie, srebrze, walutach a także o budowie portfela inwestycyjnego.
Koszty epidemii koronawirusa dla finansów publicznych
Określenie kosztów obecnie trwającej epidemii koronawirusa nie jest obecnie możliwe. Można jedynie próbować oszacować skalę skutków dla finansów publicznych i osobistych Polaków i przedstawicieli innych nacji. Amerykańska firma doradcza przewiduje dwa scenariusze. Jeden z nich zakłada, że odwrót epidemii nastąpi w połowie kwietnia, a drugi scenariusz zakłada jej wydłużenia do lata. Skutkiem epidemii będzie wzrost bezrobocia, trudna sytuacja firm, wzrost wydatków publicznych i spadek produkcji.
Przykładowo dla gospodarki niemieckiej koszty epidemii mogą wynieść nawet 1,5 biliona euro. Przewiduje się, że w roku 2020 niemiecki PKB spadnie o 7 do 8 %. Ocenia się także, że czwarty kwartał roku 2020 może charakteryzować się wzrostem.
Koronawirus uderza w motoryzację i przemysł rzemieślniczy, a także usługi. Wiele firm w Polsce i w całej UE dokonało pierwszych obniżek pensji i zwolnień. Nowe wyzwania mogą stanąć przed bankami. Przykładowo niemiecki bank państwowy (KfW) spodziewa się fali zapytań dotyczących kryzysowych kredytów. Oczekuje się od 20-100 tys, nowych wniosków. Kraje tworzą stabilizacyjne fundusze wsparcie w rodzaju tzw. tarczy antykryzysowej wprowadzonej i wciąż modyfikowanej w Polsce.
Zakłada się, że pakiet tarczy antykryzysowej w Polsce nie spowoduje przekroczenia długu publicznego powyżej 50% PKB. Środki już rezerwowane na ten cel wynoszą przykładowo: w Niemczech 25% PKB, w Chinach jest to ok 4% PKB, w USA 10% PKB.
Źródła:
http://dlugpubliczny.org.pl
https://www.gov.pl/web/finanse/zadluzenie-skarbu-panstwa
Zostaw komentarz