Bankructwo państwa – jak wygląda i czy jest możliwe w Polsce?

Sytuacja gospodarcza naszego kraju nie napawa optymizmem. Polacy mają powody do obaw patrząc na to, co dzieje się z pikującą polską giełdą, słabnącym polskim złotym czy coraz wyższą inflacją. Pytanie zatem, czy Polska może zbankrutować? Jak wygląda bankructwo kraju? Jaki wpływ bankructwo wywrze na rząd oraz społeczeństwo?

Czy państwo może zbankrutować? Jak często się to zdarza?

Oczywiście, że tak, jednak bankrutujące państwo nie jest rozkładane na czynniki pierwsze – jego terytorium czy obywatele nie są przejęci przez inny kraj. W takim przypadku sytuacja jest bardziej złożona.

W historii współczesnej, a dokładniej w ciągu ostatnich 30 lat, bankructwo państwa zdarzyło się na świecie 20 razy. Z kolei z perspektywy ostatnich 800 lat, światowy system gospodarczy doświadczał takiej sytuacji ponad 250 razy. Takie sytuacje nie zdarzają się tylko i wyłącznie niestabilnym gospodarczo państwom – takie przypadki dotyczyły także USA, Niemców czy Hiszpanii.

Czym jest techniczne bankructwo? Definicja

Czasem mamy do czynienia jedynie z tzw. technicznym bankructwem, czyli sytuacją, gdy dane państwo nie spłaca swoich zaciągniętych zobowiązań pomimo posiadania środków, przy pomocy których może obsłużyć zadłużenie. Techniczne bankructwo dotknęło niedawno Rosję, która w obliczu słabości krajowej waluty i utrudnień związanych z nałożonymi sankcjami postanowiła spłacać długi w rublach. Nie było to zgodne z ustaleniami z inwestorami, dlatego odpowiednie instytucje mogły zakwalifikować Rosję, jako technicznego bankruta.

Najbardziej zadłużone państwa na świecie

Oto tabela prezentująca pięć spośród 200 blisko państwo znajdujących się najbliżej bankructwa według naszych autorskich wskazań:

Kolumny tabeli przedstawiają następujące kryteria:

1. Dług publiczny (% PKB) – wskaźnik długu publicznego w stosunku do Produktu Krajowego Brutto. Im wyższy wskaźnik, tym bardziej prawdopodobne jest bankructwo państwa,
2. Inflacja (%) – stopa inflacji, która wpływa na wartość waluty krajowej. Wysoka inflacja może utrudniać spłatę długu przez rząd,
3. Bezrobocie (%) – wskaźnik bezrobocia, który może wpływać na stabilność społeczną i gospodarczą kraju. Wysokie bezrobocie może prowadzić do wzrostu wydatków socjalnych i zmniejszenia wpływów z podatków,
4. Rating kredytowy – ocena ryzyka kredytowego kraju, która uwzględnia zdolność do spłaty długu. Niższe ratingi oznaczają wyższe ryzyko niewypłacalności.

Należy pamiętać, że tabela opiera się na danych historycznych i obecnych prognozach. Sytuacja gospodarcza tych państw może się zmieniać, a powyższa lista może nie odzwierciedlać najnowszych informacji.

Przeczytaj też: Chwilówka na PESEL – czy na dowód da się pożyczyć? Ranking

Co oznacza bankructwo dla państwa, jak i obywateli?

Co ważne, nigdy nie doszło do formalnego rozbioru kraju w ramach spłaty zadłużenia. Państwo nie może zostać zlikwidowane i tym samym przejęte przez wierzycieli. Historia zna jednak przypadki, gdy niektóre aktywa państwowe, takie jak np. samoloty, pojazdy wojskowe czy rezerwy złota w bankach zagranicznych, zostały zatrzymane jako zabezpieczenie wierzytelności. Państwo, które wpadło w kłopoty finansowe i posiada część swoich dóbr poza terytorium kraju, musi liczyć się z ewentualnym zarekwirowaniem ich w ramach spłaty długu.

Niewydolność finansowa państwa może przełożyć się na byt jego obywateli. W sytuacji, gdy wiarygodność kraju na rynku spada, może on zwyczajnie stać się obiektem rynkowych ataków na walutę czy też na giełdę danej gospodarki. To z kolei może przełożyć się na kryzys fiskalny w państwie i znacznie gorszą sytuację przedsiębiorców. Zatem niewypłacalność kraju może przynistoczyć się w poważny kryzys w jego wnętrzu, mimo że to wcale nie obywatele zaciągnęli zadłużenie.

Przeczytaj też: Bezwarunkowy dochód podstawowy – 1300 zł dla każdego? Wady i zalety gwarantowanej pensji – 3 scenariusze

Rodzaj bankructw krajów

Warto rozróżnić dwa kluczowe rodzaje bankructwa państwa:

• bankructwo zewnętrzne – występuje w sytuacji, gdy kraj nie jest w stanie spłacić swoich pożyczek i kredytów zaciągniętych w innych państwach czy organizacjach międzynarodowych,
• bankructwo wewnętrzne – występuje wtedy, gdy państwo nie jest w stanie m.in. rozliczyć obligacji, wypłacić swoim obywatelom emerytur, a urzędnikom należnych pensji.

Zwykle mamy do czynienia z bankructem zewnętrznym, które często nie są nawet mocno odczuwalne w codzienności obywateli. Zdarzają się jednak także bankructwa wewnętrzne, kiedy sytuacja robi się bardziej poważniejsza. Bankructwo wewnętrzne w danym kraju wiąże się z niemożliwością spłaty zobowiązań wobec własnych obywateli. Tego rodzaju bankructwo zaliczyły takie państwa jak: Wenezuela, Sri Lanka, Rosja czy Argentyna.

Zewnętrzne bankructwo zwykle nie jest dla obywateli kraju zbyt groźnym zjawiskiem, bo traci na nim głównie zagraniczny inwestor. Natomiast bankructwo wewnętrzne niesie za sobą poważne konsekwencje, które dotykają kieszeni obywateli. Najnowszym przykładem jest Sri Lanka, gdzie 22 miliony mieszkańców od kilku miesięcy ma problem ze zdobyciem żywności, paliwa czy leków. Z kolei inflacja wynosi już niemal 80%. Nie lepiej dzieje się w Argentynie, która po raz kolejny stała się niewypłacalna – to już 3. raz w XXI wieku i 9. raz w przeciągu 200 lat. Wiele innych państw również zostały dotknięte bankructwem, ale zostały uratowane ze strony Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Chin czy też Komisji Unii Europejskiej. Takim przykładem jest Pakistan, który zapożycza się u Chin, czy też Cypr, który dostał pomoc od Europejskiego Banku Centralnego.

Przeczytaj też: Dług publiczny w Polsce 2023 – ile wynosi? Definicja i polski licznik

Czy Polska może zbankrutować?

Każdy kraj jest narażony na bankructwo, jednak Polska jest stosunkowo nową gospodarką rynkową. Widać to choćby po tym, jak wiele kryzysów i recesji przeszły już inne kraje z bardziej dojrzałymi gospodarkami. Nie oznacza to jednak, że Polska nie jest pozbawiona ryzyka. Ważnym wskaźnikiem w przypadku bankructw jest zestawienie PKB i wartości długu publicznego danego kraju. W Polsce stosunek tych dwóch czynników określa się na poziomie ok. 54%.

Wiele rozwiniętych gospodarek ma znaczenie większe długi liczone proporcjonalnie do ich PKB, a mimo to ich gospodarki radzą sobie dobrze. Sprawne zarządzanie długiem sprawia, że Polska reinwestuje pożyczone środki i generuje wartość dodaną dla rynku.

Przeczytaj też: Obligacje skarbowe 2023 – co to jest? Jak kupić? Państwowe, indeksowane o inflację czy korporacyjne?

Miernik poziomu długu publicznego w stosunku do PKB można porównać do obliczania zdolności kredytowej. W uproszczeniu, PKB to dochody generowane przez kraj, a dług publiczny to kwota kredytu, jakie zaciąga państwo. Im wyższe PKB, tym więcej kraj może pożyczyć. Posiadacze obligacji czy emeryci w tym przypadku nie powinni mieć powodów do zmartwień, bowiem Polska dobrze radzi sobie z dysponowaniem pożyczek i spłatą zobowiązań. Martwić może Polaków jedynie ukryty dług publiczny w postaci zobowiązań zaciągniętych m.in. przez Bank Gospodarstwa Krajowego i Polski Fundusz Rozwoju. Te środki wyjęte spod kontroli parlamentu w ostatnich kilku latach znacznie wzrosły. Kraje nie bankrutują nagle, i nie ma zbyt wielu przesłanek zapowiadających bankructwo Polski.